Borislav Đurđević: Dobrin spomenik - Zašto smo nemarni prema kulturno-istoprijskom nasleđu
- utorak, 20 avgust 2024 15:04
- Autor Borislav Đurđević
- Kategorija: Kolumne
Piše: Borislav Đurđević
Istog dana smo krenuli u akciju, iz skromnog budžeta Trke koji se sastojao iz naših ličnih budžeta (tadašnja vlast u gradu i Srbi u njoj posebno, sa indignacijom su odbijali da Vidovdanskoj trci daju jednu jedinu marku), angažovali smo jednu lokalnu građevinsku firmu (što ne reći: „Zidar“ Ljube Simikića), koja je besplatno izvršila radove i spomenik, najvažniji u gradu, doveli u iole korektno stanje. Iste noći bio je išaran grafitima, pa smo ga opet morali čistiti i organizovati stražu dok Trka ne prođe.
Šta je zapravo Dobrin spomenik, i otkud on u Brčkom, i to baš u Velikom gradskom parku? To je spomenik rodoljubima koji 1914. nisu htjeli da idu u napad na Srbiju u okviru austrougarske vojske, kao i dobrovoljcima koji su se prebacili u Srbiju, a čiji je sinonim Dobrivoje Jovanović Dobro koji je sa još četrnaest rodoljuba te godine obješen u tom istom parku kao primjer svima onima koji neće u vojsku. To je jedinstven primjer patriotizma i herojstva kome su dobrovoljci 1933. godine podigli spomenik zahvalnosti. Taj spomenik su dolaskom na vlast 1941 srušile ustaše, jer su oni kao nacionalsocijalisti i fašisti bili pobornici germanofilske ideje i smatrali su se svakolikim potomcima poraženih u Velikom ratu. Spomenik obnavlja socijalistička Jugoslavija, doduše, bez kraljevskog orla na vrhu, ali ipak obnavlja i vraća počasti velikim rodoljubima, jer se u tom periodu, pored poštovanja partizanske borbe zvanično velika pažnja poklanjala i junacima i rodoljubima Prvog svjetskog rata.
Čiji je to spomenik, srpski ili svih građana Brčkog? U današnjim relacijama to je srpski spomenik, i tako se u ovom gradu ponašaju svi. Ako nije svih odmah je skrajnut. Posljedica toga je totalna nebriga oko ove velike baštine Brčkog. Istina je da je to spomenik svim rodoljubima, doduše najviše je bilo Srba, koji su pružali otpor agresiji na Srbiju u Velikom ratu, a tu je bio i vgeliki broj znamenitih muslimana, posebno intelektualaca, Dalmatinaca, Slavonaca koji su se dobrim dijelom izjašnjavali kao Srbi katolici u koje je uz male iznimke spadala sva dubrovačka i splitska inteligencija. Čak je i potonji zločinac Stepinac bio dobrovoljac u Srpskoj vojsci i koji je u toj vojsci avanzovao do oficirskog čina u garnizonu u Gnjilanama. Taj spomenik, kada je postavljan bio je spomenik i njemu.
Kada su dijelovi Petog puka Drinske divizije, Bojovićeve armije, izbili u Brčko i primili molbu da se srez Brčko prisajedini Kraljevini Srbiji - slične dekleracije donijelo je 54 sreza u BiH - (po Vojnoistorijskom instintutu u Beogradu to se desilo 11. novembra 1918, ali se onda vojska povukla da gradski oci pripreme veliku narodnu svečanost i ceremoniju, pa se sve zvanično pomjerilo na 13. novembar), pred komandanta su izašli ushićeni članovi Narodnog vijeća sreza Brčko na čelu sa predsjednikom, odnosno gradonačelnikom Mehmed Agom Kučukalićem i zamjenikom Tanasijem Tanom Božičkovićem. Zato nema ni jednog jedinog razloga da ovaj spomenik skrajnemo i uskratimo mu onovremenu funkciju i pripadnost svim građanima.
Ustvari, ovaj spomenik, dok nije postao dio ciljne linije Vidovdanskje trke i dok nije koliko - toliko renoviran te 2007. godine, zahvaljujući g. Hju Džonsu, koji je morao doći iz dalekog Edinburga da nam kaže kakvu vrijednost imamo u gradu, bio je daleko od očiju i pažnje, ostavljen sam sebi da trune i nestaje. I dan danas većina stanovnika Brčkog ne zna kome je on i zašto podignut.
Ali, ono što posebno zabrinjava je da, tragajući o kulturnoj ostavštini Brčkog ovog spomenika sa kataloga svjetske spomeničke baštine, nema nigdje. Pododjeljenje za turizam Vlade Distrikta, godinama „opremljeno“ vrhunskim kadrovima i velikim budžetima, nikada ovaj spomenik nije postavilo ni na jednu jedinu mapu i nigdje u gradu nema putokaza koji bi ukazivao na njegovo postojanje. To je sramotan odnos do istorije i kulturno-istorijskog nasleđa. Poslednjih godina, samo na inicijativu nacionalnih udruženja pred njim se pojavi poneki političar kako bi „ubio“ poneki poen, i tu se sve završava. Nije samo Dobrin spomenik skrajnut sa mape nasleđa ovoga grada, skrajnuti su i mnogi legati iz prve polovine prošlog vijeka. Umjesto da tim legatima gazduje „Prosvjeta“, na čudne načine dobar dio se našao u sumnjivim rukama, a „Prosvjeta“ je protjerana na periferiju sa „mlakim“ rukovodstvima koja ovo ne smiju ili ne znaju ni da primijete, kamoli postave na dnevni red. A da i ne govorimo o mahinaciji da se sala „Partizan“ ne vrati Sokolskom društvu, čija je izvorno bila.
Doduše, tragajući po internetu, naiđoh na prezentacioni materijal o gradu koga je finansirala nekakva njemačka organizacija, a čiji je autor mladi brčanski univerzitetski profesor Miodrag Peranović u kome je malo više od fusnote, a manje od značaja koji ima, predstavljen Dobrin spomenik. I to je sve, a profesor Peranović je svojevremeno bio izabran i za poslanika u Skupštini Distrikta, ali je zbog zdravog i poštenog pristupa obavezama predstavnika naroda, brzinom svjetlosti protjeran sa političkog neba i iz svoje stranke, jer je ugrožavao postojeće rukovodstvo koje je vodilo i vodi računa samo o zapošljavanju članova svojih porodica na budžet Distrikta. Bio je veliko osvježenje i nada da će još poneki mladi čovjek, koji nije vlasnik instant diplome, već realne akademske titule, ući u vlast, ali su to presjekli na vrijeme.Takve pojave u ovdašnjoj politici se smatraju „nekontrolisanim ekscesima“. Da se to dogodilo, potrebe za tekstom o zaboravljenom i skrajnutom Dobrinom spomeniku vjerovatno ne bi bilo. Ali, na žalost tako je. A vjerovatno će biti još gore.